مسجد اياصوفيه
|
کشور |
ترکیه |
|
شهر |
استانبول |
| |
| مشاهده در نقشه | |
مسجد ایاصوفیه از برجسته‌‌ترین آثار باستانى شهر استانبول ترکیه و از عظیم‌ترین آثار برجاى مانده از تمدن بیزانس است. این بنا بعدها به مسجد تبدیل گردید و صدها سال بر این منوال ماند. اما آتاتورک در آغاز قرن بیستم آن را به موزه تبدیل کرد و تاکنون نیز چنین باقى مانده است.
تاریخچه مسجد
داستان‌‌هایى افسانه‌وار درباره‌ى علل ساخته شدن این بنا وجود دارد. از جمله این‌که امپراتور ژوستینین شبى در خواب دید که پیرمردى در محل کنونى مسجد ایستاده است و سینى‌اى در دست دارد که بر آن نقشه‌ى بنا رسم شده بود. آن پیرمرد به ژوستینین امر کرد که بنابر جزئیات آن نقشه کلیسایى بسازد. ژوستنین هنگامى که از خواب برخاست مهندس معمار خود را فراخواند و دریافت که او نیز همین رؤیا را دیده است. از این رو این کلیسا را بنا کرد.
این کلیسا بارها دچار آتش سوزى شد و دوباره بازسازى گردید. همچنان که هنگام ورود صلیبیان به استانبول پس از تاراج و سوزاندن آن ویران گردید. در سال ۱۹۳۵ میلادى و در دوران حکومت آتاتورک به دستور وى این مسجد به موزه تبدیل گردید؛ و تا به امروز نیز بر همین حال باقى ماند.
پیش از فتح استانبول توسط مسلمانان بناى «ایاصوفیه» (به معناى حکمت مقدس) یک کلیساى نصرانى بود. این کلیسا را امپراتور رُمى ژوستینین در سال ۳۲۶ میلادى بنا نهاد. پس از فتح استانبول توسط ترک‌‌هاى عثمانى، سلطان محمد فاتح آن را به مسجد مبدل ساخت و نخستین نماز جمعه پس از فتح را در آن اقامه کرد. این اتفاق در سال ۸۷۵ هجرى (۱۴۵۳ میلادى) رخ داد. او یک گلدسته‌ى چوبى و نیز یک محراب در این مسجد ساخت و نام ایاصوفیه (ایاصوفیا) بر آن نهاد.
در دوران سلطان بایزید دوم گلدسته‌ى چوبى مسجد جاى خود را به گلدسته‌اى از جنس سنگ داد و گنبد بزرگى نیز بر فراز آن ساخته شد. در فاصله‌ى سال‌‌هاى ۱۸۳۹ تا ۱۸۶۱ میلادى سلطان عبدالمجید عثمانى به سرپرستى معمار اتریشى «فوستاتی» تعمیراتى در مسجد انجام داد. سلطان محمود اول نیز در حیاط داخلى بخش جنوبى مسجد کتابخانه‌اى بنا کرد.
ساختار فعلی مسجد
صحن مسجد پوشیده از مرمر و دیوارهاى آن با معرق‌‌هاى آجین شده به سنگ‌‌هاى قیمتى تزیین یافته است. در تزئینات بناى آن از فلزات گرانبهاى منتسب به هنر بیزانسى استفاده شده است. ستون‌هاى مرمرین مسجد از معبد «آرتمیس» و نیز از نقاط مختلف دنیا به آن جا آورده شده است. در حیاط داخلى مسجد فواره‌هایى جهت وضو قرار دارد.
در زوایه‌ى جنوبى مسجد به جاى گلدسته‌ى از جنس سنگ گلدسته‌اى آجرین بنا گردیده است. مسجد گنبدى بزرگ دارد. بخش‌هاى برنزى به کار رفته در قسمت جنوبى کتابخانه آثار هنرى نفیسى به شمار مى‌آید. دیوارهاى این بخش را تخته سنگ‌‌هاى ارزشمند و گران قیمتى پوشانده که قدمت آن به قرن چهاردهم میلادى بازمى‌گردد. مسجد ایاصوفیه امروزه موزه‌اى باستانى به شمار مى‌آید؛ که در کنار آن مسجدى بزرگ بنا گردیده و به موزه پیوست شده است.
منبع
الجوامع التركية المشهورة، تعريب: خالد النورى، نویسنده: نعمت بيرقدار، ترجمه: ترجمه شده در سایت بینات